İdrar Yolu Enfeksiyonu Neden Olur?

Günlük hayatımızı olumsuz etkileyen ve zaman zaman çok rahatsız edici olabilen idrar yolu enfeksiyonu sık karşılaştığımız bir sağlık sorunudur. Kimileri bu rahatsızlığı hiç yaşamazken kimileri sürekli tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonundan şikayet eder. Ek olarak kadınlarda erkeklere oranla daha sık rastlanan idrar yolu enfeksiyonu, genellikle uygun bir antibiyotik ile kolayla tedavi edilmektedir. İdrar yolu enfeksiyonu neden olur? İdrar yolu enfeksiyonunun nedenleri nelerdir? Bu sorulara bir çok farklı cevap bulabiliriz. Bu yazımızda bu soruların cevaplarını ve idrar yolu enfeksiyonuna karşı alabileceğiniz önlemleri sizler için derledik.

İdrar Yolu Enfeksiyonu Nedir?

İdrar yolu enfeksiyonu en yaygın enfeksiyon türlerinden biridir. Burada idrar yolu diye tabir edilen insan vücudunda böbrekler, üreter, mesane ve üretrayı kapsayan üriner sistemdir. Bu arada böbrekler ve üreter ‘üst idrar yolu’; mesane ve üretra ise ‘alt idrar yolu’ şeklinde nitelenir. En yaygın görüleni ise alt idrar yolu enfeksiyonudur. Sonuç olarak bu sistemin herhangi bir yerinde gelişen enfeksiyonu idrar yolu enfeksiyonu olarak adlandırırız.

Enfeksiyon, gözle görülemeyen küçük canlıların neden olduğu hastalıklardır. Bunlar bakteri, virüs, mantar gibi çok küçük canlılardır. İnsan vücuduna girerek zararlı organizmalara dönüşürler. İdrar yolu enfeksiyonuna neden olanlar genellikle bakterilerdir. Özellikle sindirim sisteminde yer alan E. Coli bakterisi idrar yolu enfeksiyonu nedenlerinin başında gelir. Vücudun idrar kanalına dışardan giren bakteriler burada çoğalarak idrar yolu enfeksiyonuna neden olurlar. Kısacası idrar yolu enfeksiyonu neden olur sorusunun ilk cevabı vücudumuza giren küçük mikroorganizmalardır.

İdrar Yolu Enfeksiyonu Nedenleri Nelerdir?

• Zayıf bağışıklık sistemi
• Yetersiz sıvı tüketimi
• Diyabet ve kemoterapi gibi bağışıklığın düşük olduğu durumlar
• İdrar sondaları
• Böbrek taşları
• Cinsel ilişki
• Kadınlarda gebelik
• Erkeklerde prostat bezi büyümesi
• Çocuklarda kabızlık
• Genital bölgenin yeterince temiz ve kuru tutulmaması
• Mesaneyi tamamen boşaltamama sorunu

Zayıf bağışıklık sistemi

Vücudumuzu hastalıklara karşı savunma görevini bağışıklık sistemi üstlenir. Vücuda dışardan giren ve zarar verebilecek olan tüm etkenlerle bağışıklık sistemi savaşır. Bunlar bakteri, virüs ve mantar olarak tanımlanan mikroplardır. Ayrıca bağışıklık sistemi vücudun herhangi bir yerinde meydana gelebilecek kanser hücrelerini de tespit ederek yok eder. Kısacası bağışıklık sistemi vücudumuzu hastalıklara karşı koruyan bir mekanizmadır. İdrar yolu enfeksiyonu da zararlı mikroorganizmalardan kaynaklanır. Dolayısıyla bu hastalıkla savaşmak bağışıklık sisteminin görevidir. Sonuçta bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde, idrar yolu enfeksiyonuna ve diğer enfeksiyonlara yakalanma riski, daha fazla olacaktır.

Yetersiz su tüketimi

Su içmenin faydalarını ve beden sağlığı için önemini bilmeyen yoktur. Su, bütün canlılar için hayatta kalmanın ve sağlıklı yaşamanın vazgeçilmez unsurudur. Boşaltım sisteminden kan dolaşımına, kalp sağlığından zihinsel aktivitelere kadar vücudun tüm kısımlarını etkilemektedir. Özetle vücutta sıvı kaybı meydana gelmesi halinde canlılar, hastalığa açık bir hale geliyor.

Su, insan vücudunda besinlerin ve diğer her şeyin kan yoluyla taşınmasını sağlar. Bununla birlikte boşaltım ve terleme yoluyla da atıkların vücuttan uzaklaştırılması görevini görür. İdrarla birlikte dışarı atılması gereken atıklar, yetersiz sıvı nedeniyle atılamaz ve idrar yolunda birikmeye neden olur. Bu sebeple idrar kanalı ve mesane, bakteri üremesine uygun bir hale gelir. Sonuçta da idrar yolu enfeksiyonu oluşur. Su, idrar yollarının ve böbreklerin temizlenmesi yoluyla sağlıklı kalmasını sağlar. Fakat yetersiz sıvı alımı idrar yolu enfeksiyonu nedeni olarak karşımıza çıkar. Benzer şekilde vücutta sıvı kaybı, böbreklerde de ciddi hastalıklar oluşmasına sebebiyet vermektedir.

Diyabet ve kemoterapi gibi bağışıklığın düşük olduğu durumlar

Diyabet(şeker) hastalığı insanda sinir sistemini olumsuz etkileyerek idrarı tutamama, rahat idrar yapamama gibi sorunlara yol açar. Bunlara ek olarak sık idrar gitme durumuna da neden olur. Bu sebeple oluşan idrar yapma bozukluğu, mesaneyi boşaltma zorluğunu da beraberinde getirir. Sonuç olarak, vücuttan uzaklaştırılamayan idrar, mesaneyi enfeksiyona açık hale getirmiş olur.

Kemoterapi ve radyoterapi uygulamaları insan vücudunun savunma mekanizmasında yer alan beyaz kan hücresi (akyuvar) sayısının azalmasına neden olur. Bağışıklık sisteminin önemli bir unsuru olan beyaz kan hücreleri yeterli olmadığında, hastalıklara karşı direnç azalır. Dolayısıyla kişi hastalanmaya daha yatkın olur. Bağışıklık sisteminin yeterince çalışamadığı bu gibi durumlarda vücudun çeşitli yerlerinde enfeksiyon oluşma riski daha fazladır. Özetle idrar yolu enfeksiyonunun bir nedeni de kemoterapi ve radyoterapi işlemleridir diyebiliriz.

İdrar sondaları

Ameliyat sonrası yatakta tedavi görmesi gereken ya da herhangi başka bir sebeple ayakta duramayan hastaların tuvalet ihtiyaçları sonda ile karşılanır. Bu tür hastalara takılan sonda, idrar kanalı boyunca ilerleyip mesaneye uzanan bir tüp şeklindedir. Yani idrar sondasının amacı idrarın mesanede birikmesine izin vermeden vücuttan uzaklaştırmaktır. Hastaya takılan sondayı düzenli olarak ve sık sık kontrol etmek ve gerektiğinde değiştirmek gerekir. Özetle dışarıdan idrar kanalına mikrop girmesine izin vermemek için sondanın ve hastanın hijyenine özen göstermek gerekmektedir

Böbrek taşları

Böbrek taşları, tuz ve minerallerin zamanla böbrek içinde birikmesiyle oluşan kristallerdir. Yeterli sıvı tüketmemek ve kötü beslenme alışkanlıkları böbrek taşı oluşumuna neden olur. Böbreklerde oluşmuş taş zaman içinde idrar kanalına taşınıp idrar yollarını tıkar. Böylece idrar yapma zorlaşır ve dışarı atılamayan idrar mesanede enfeksiyona neden olur. Bu noktada bol su tüketmek çok önem taşımaktadır. Çünkü yetersiz sıvı hem böbrek taşı oluşumunu hem de enfeksiyon riskini tetikler.

İlginizi çekebilir: Böbrek taşı

Cinsel ilişki

İdrar yolu enfeksiyonunun nedenlerinden biri de cinsel ilişkiye girmektir. Cinsel ilişki sonrası idrar yolu enfeksiyonu görülmesi yaygın bir durumdur. Özellikle kadınlarda ilişki sonrası enfeksiyon gelişme ihtimali erkeklerden çok daha fazla gözlemlenmiştir. Bunun nedeni kadın anatomisinin dışardan vücuda girecek mikroplara karşı daha açık olmasıdır. Çünkü kadınların idrar kanalı erkeklerin idrar kanalına göre daha kısadır. Dolayısıyla zararlı organizmaların idrar kanalında ilerleyip mesanede enfeksiyona neden olma ihtimali artar.

Yalnızca cinsel ilişki değil, herhangi bir cinsel temas da idrar yolu enfeksiyonu nedeni olabilir. Örneğin oral yolla da bakteri ve virüslerin vücuda girmesine ortam hazırlanmış olur ve idrar yolu enfeksiyonu gelişebilir.

Kadınlarda gebelik

Hamileliğin 6. haftasından 24. Haftasına kadar geçen sürede idrar yolu enfeksiyonu görülmesi mümkündür. Çünkü gebelik süresince kadın vücudunda bazı değişiklikler olur. Örneğin rahim genişler ve etrafındaki organlara doğal olarak baskı uygular. Mesane de bu organlardan biridir. Sıkışan mesane idrarın dışarıya atılmasını zorlaştırır. Dolayısıyla bu anatomik değişimler gebelikte idrar yolu enfeksiyonu nedeni olarak karşımıza çıkar.

Erkeklerde prostat bezi büyümesi

Prostat bezi büyümesi, erkeklerde zamanla prostat bezinin hacminin artmasıyla ortaya çıkan ve iyi huylu prostat büyümesi olarak adlandırılan durumdur.  Genellikle 40 yaşın üstündeki erkeklerde görülür. Öte yandan prostat bezi mesane ile penis arasında yer alır ve idrar kanalından geçer. Bu sebeple prostat bezinin büyümesi idrar kanalı ve mesaneyi doğrudan etkiler. Mesanenin baskı görmesinden ötürü idrarın mesaneden çıkışı zorlaşır. Buna bağlı olarak erkeklerde idrar kaçırma, sık idrara çıkma isteği ile idrar yapmada zorluk yaşanır. Neticede dışarı atımı zorlaşan idrar, enfeksiyona sebebiyet verir.

Çocuklarda kabızlık

Bebeklerde ve çocuklarda sıkça görülen kabızlık, idrar yolu enfeksiyonu nedenlerinden biridir. Kabızlık halinde dışkılama zorlaşır ve kalın bağırsakta dışkı birikmesi meydana gelir. Bu da kalın bağırsağa yakın mesafede bulunan mesaneye baskı oluşturarak idrar atımını zorlaştırır. Mesane hareketleri kısıtlanır ve dışarı atılamayan idrar mikroorganizma üremesine neden olur. Sonuç olarak da enfeksiyon gelişir.

Genital bölgenin yeterince temiz ve kuru tutulmaması

Kadınlarda bulunan genital sistem, cinsel ilişki yoluyla vücuda giren mikroplarla savaşır. Aslında oldukça etkili olan bu savunma sistemi, kadın anatomisi nedeniyle her zaman yeterli olmaz. Çünkü kadın genital organları idrar kanalına çok yakın durumdadır. Bunun yanı sıra genital bölgenin kalın bağırsağa olan yakınlığı da bakterilerin vajinaya oradan da idrar kanalına geçişini kolaylaştırmaktadır. Tüm bu sebeplerle genital bölge hijyenine dikkat etmek ve bu bölgenin kuru kalmasını sağlamak gerekir. Çünkü bakteriler kuru ortamlarda nemli ortamlara göre hızlı üreyemezler. Tüm bu nedenlerden dolayı kadınlar genital bölge hijyenlerine özen göstererek idrar yolu enfeksiyonu ihtimalini azaltmış olurlar.

Mesaneyi tamamen boşaltamama sorunu

İdrar tutukluğu olarak bilinen bu sağlık sorunu, bir çok sebebi olabilen ciddi bir problemdir. Nedenleri arasında böbrekten çıkan bir taşın idrar yolunu tıkaması, erkeklerde prostat bezi büyümesi ve doğuştan gelen anatomik bozukluklar sayılabilir. Ek olarak mesanenin boşaltılması için beyine ileti gönderen sinir sisteminde var olan bir hasar yine idrar tutukluğuna neden olmaktadır. Mesanenin tam ve düzenli boşaltılamaması, yukarıda saydığımız tüm sebepler gibi idrar yolu enfeksiyonu nedeni olarak karşımıza çıkar.

İdrar Yolu Enfeksiyonu Türleri Nelerdir?

Üretrit: Üretrada meydana gelen enfeksiyondur. Üretra mesanenin vücut dışına açılan bölümüdür. Bu kısımda gelişen enfeksiyonlar genel olarak cinsel ilişki kaynaklıdır.

Sistit: Mesane enfeksiyonu olarak bilinir. Mesane, idrarın dışarı atılmak üzere biriktiği kesedir ve en yaygın idrar yolu enfeksiyonları mesanede meydana gelir.

Piyelonefrit: Enfeksiyonun idrar kanalından böbreğe ulaşması ile piyelonefrit yani böbrek enfeksiyonu meydana gelir. Bu idrar yolu enfeksiyonları arasında en önemlisidir ve zamanında tedavi edilmezse ciddi sağlık sorunlarına neden olur.

İdrar Yolu Enfeksiyonunun Belirtileri Nelerdir?

• Sık idrara çıkma isteği
• Sık sık ama az miktarda idrar yapma
• İdrar yaparken yanma hissi
• Bulutlu, köpüklü idrar
• İdrar renginde koyuluk
• İdrarda koku
• Kanlı idrar
• Kadınlarda pelvik ağrı
• Sırtta, yanlarda ve alt karında ağrı
• Ateş ve kusma

Bu belirtilerden biri veya birkaçı idrar yolu enfeksiyonu nedeni sayılmaktadır. En önemlisi enfeksiyon tedavi edilebilir boyutta iken ve böbreklere ilerlemeden doktorunuzu ziyaret etmelisiniz.

İdrar Yolu Enfeksiyonunu Önlemek İçin Neler Yapılmalıdır?

• Bol sıvı tüketmek
• Sık idrara çıkmak, idrarı bekletmemek
• Akol ve kafein tüketimini en aza indirmek
• Her cinsel ilişkiden hemen sonra idrara çıkmak
• Cinsel ilişki öncesi ve sonrası genital bölgeyi yıkamak
• Genital bölgeyi temiz ve kuru tutmak
• Genital bölgede kimyasal ve parfümlü ürünler kullanmaktan kaçınmak
• Doğum kontrol yöntemleri hakkında bir uzmana danışmak
• Pamuklu iç çamaşırı ve bol giysiler tercih etmek
• Vajina temizliğinin önden arkaya doğru yapılması
• Uzun banyolar yerine duş almayı tercih etmek
• Bağışıklık sisteminizi güçlendiren gıdalar tüketmek ve egzersiz yapmak

İdrar Yolu Enfeksiyonu İçin Teşhis ve Tedavi