Kişilik Bozukluğu Nedir? Kişilik Bozukluğu Belirtileri ve Türleri

Kişilik her insanın kendine özgü bir davranış şekli geliştirmesine verilen addır. Kişiliği genel bir anlamda ifade edecek olursak eğer, insanın kendi varlığını kavrayarak, farklı ortamlarda, alanlarda geliştirdiği ve uyguladığı tavırların genel adıdır. İnsan kişiliği oluşum evreleri çocukluktan yetişkinliğe kadar geçen süreçte yaşanılan, edinilen ve öğrenilen tavırların bütününü yansıtır. Kişiliğin ana teması ise bebeklikten yetişkinliğe doğru aile ortamında başlar ve sosyal ortamlarda kesinlik kazanır. Kişilik gelişiminde ve değişiminde sosyal çevrenin etkisi yadsınamayacak kadar çoktur. Ancak insanlarda bazı durumlarda kişilik olması gerektiğinden farklı olarak sergilenir. Bu ise kişilik bozukluğunun en temel davranış kalıplarından biridir.

Kişilik Bozukluğu Nedir

Kişilik bozukluğu, kişinin normal olarak kabul edilen davranışlarından ziyade, belirli davranış kalıplarının dışında olarak ve bazı zamanlarda çevreyi de rahatsız edecek şekilde olan işlev kaybının çok net olarak gözlemlendiği davranış durumlarıdır. Bozukluğu olan insanlar öncelikle kendi ile tam anlamı ile zıt bir tavrı yansıtırlar. Kendi tavırlarının anormal düzeyde olmasının farkında olsalar bile, bu durumu kontrol edemezler. Aynı zamanda etrafındaki insanlar ile sağlıklı bir iletişim kuramazlar. En temelinde ise düşünce yapısında bozulmaların olmasıdır. Bununla birlikte en temel sebebi ise, kişinin yaşadığı sorunun farkında olmamasıdır. Bu nedenle sosyal çevre, aile ilişkileri, okul ya da iş çevresi gibi yaşam alanlarında çok ciddi sorunlarla karşı karşıya gelirler.

Kişilik Bozukluğu Nedenleri

Kişilik bozuklukları hakkında uzun yıllardır yapılan bilimsel araştırmalar söz konusudur. Bazı durumlarda genetik olarak baş gösterebileceğe gibi, ergenlik dönemlerinde ortaya çıkan çeşidi ile erişkinlik döneminde de tespit edilen türleri söz konusu olabilir. Bir önemli tespit ise geç ergenliğe giren bireylerde görülme oranının daha fazla olduğu konusudur. Kişiler yetişkinlik döneminde de bu zor sürece yakalanabilirler. Temelde yatan nedenler de bu duruma örnek olarak verilse de, bu süreç bilimsel açıdan bir bütün olarak incelenir.

Kişilik Bozukluğu Belirtileri

Kişilik çağımızda yaygın bir şekilde görülen, zihinsel bir bozukluktur. Bu tür problem yaşayan kişilerde genel olarak iletişim bozuklukları, kişileri hiç anlayamama veya yanlış anlama gibi sorunlar mevcuttur. Ayrıca zihinsel bir sorun olan, bu tür hastalıklar guruplara ayrılmaktadır. Dolayısı ile kişilik bozukluğu belirtileri, her gurup için farklıdır.

Benzer özelliklerde ortaya çıkan bu belirtiler, kişilerin kendileri tarafından anlaması güçtür. Daha çok sık iletişim kurdukları kişiler tarafından veya aile içindeki bireyler tarafından fark edilir. Üç küme halinde toplanan belirtiler, kişilerde ortaya çıkan kişilik bozukluğu türlerini de ortaya sermektedir.

A Kümesi Belirtileri

Şizıoid kişilik bozukluğu, şizotipal kişilik bozukluğu ve paranoid kişilik bozukluğu sorunlarını içerir. A kümesi kişilik bozuklukları, tuhaf düşünceleri ve normal olamayan davranışları sergiler. A kümesi kişilik bozukluğu belirtileri ise;

Paranoyak kişilik belirtileri

• Kimseye güvenememe en bilindik ve en çok görülen belirtilerden biridir.
• Sürekli olarak başkalarının kendilerine zarar vermeye çalıştığını düşünüler,
• Sürekli olarak aldatılmışlık hissi veya aldatılmak istendiğini düşünerek, kesinlikle her durumdan şüphe duyaralar.
• Haksız yere insanları suçlamaları sık sık görülür.
• Güven konusunda kendilerine özgü katı kuralları vardır.
• Günlük yaşantıda kullanılan sözleri bile kendilerine hakaret veya tehdit olarak algılarlar.
• Sürekli olarak kin tutma eğilimleri vardır.
• Gereksiz yere düşmanlık yapma gibi davranışları mevcuttur.
• Eşlerinin veya arkadaşlarının sürekli ahlaksız olduğunu düşünerek, her zaman kendilerini aldattıklarını düşünerek, hem kendilerini hem de karşı tarafı bu konuda yorarlar.

Şizoid kişilik belirtileri

• Bu tür probleme sahip olan kişiler, aşırı derecede yalnız kalma eğilimindedir.
• Duygularını ifade etmekten kaçınırlar
• Günlük hayatta yapılan aktivitelerden keyif alamazlar.
• Normal bir sosyal yaşantıları yok denecek kadar azdır.
• Karşılarında bulunan kişilere karşı soğuk ve ilgisiz bir tavır sergilerler.
• Cinsel yaşama karşı ilgisizlerdir. Cinsellikten hoşlanmazlar.

Şizotipal kişilik belirtileri

• Kendilerine ait inanç ve düşünceye sahiplerdir. Ayrıca giyim konusunda da oldukça farklı tavırlar sergilerler. Aslında bu normal bir karakter değildir.
• Kendi adlarını duyarlar, yani olmadık sesler duyduklarını idea ederler.
• Duyguları düzdür.
• Kimseyle yakın ilişki içinde olmak istemezler.
• Diğer kişilere karşı saygısız ve uygunsuz bir tavır takınırlar.
• Olaylardan veya cümlelerden sürekli kendilerine mesaj çıkarırlar.

B Kümesi Kişilik Bozukluğu Belirtileri

B kümesi sürekli olarak aşırı duygusal davranışlar ve düşünceler yer almaktadır. Bu grupta yer alan kişiler, antisosyal , sınırda, narsistik ve histrionik kişilik bozuklukları yer almaktadır.

Antisosyal kişilik belirtileri

• Diğer kişilerin duygu ve düşüncelerini asla umursamazlar.
• Dolandırıcılık özelliğine sahiplerdir. Dolandırmaktan mutlu olurlar.
• Sürekli yalan söyleme gereği duyarlar.
• Çalmaktan hoşlanırlar.
• İnsanları aşağılayan takma isimler kullanırlar.
• Kanuna aykırı iş yapmaktan zevk alırlar.
• Başkalarının haklarını çok rahat bir şekilde ihlal ederler.
• Şiddete meyilleri vardır.
• Güven konusuna önem vermezler.
• Sorumsuzlardır.
• Yaptıkları davranışlardan asla pişman olmazlar.

Sınırda kişilik belirtileri

• Aşırı şekilde cinselliği eğilimleri vardır.
• Kumar veya diğer zararlı alışkanlıkları severler.
• Kararsız davranışları dikkat çeker.
• Sürekli değişen bir ruh hali içindedirler.
• Kendilerine zarar vermekten hoşlanırlar ve intihar düşünceleri sık görülür.
• Yalnız kalmaktan korkarlar ve terk edilme korkuları baskındır.
• Sürekli kendilerini boşluk içinde hissederler.
• Yoğun bir şekilde öfkelerini başkalarına göstermek isterler.
• Sürekli streslilerdir.

Histriyonik kişilik belirtileri

• İlgi ve alaka görmekten çok hoşlanırlar
• Cinsel yönden karşıdaki kişiyi tahrik etmeyi severler.
• Dikkat çekmek için sürekli bir çaba halindedirler.
• Çarpıcı ve abartılı konuşmayı severler.
• İlk tanıştıkları kişilerden anında etkilenirler.
• Sürekli değişen bir ruh halleri vardır.
• Dış görünüşlerine fazlası ile önem verirler ve sürekli fiziksel görünüşleri ile ilgilenirler.

Narsistik kişilik belirtileri

• Kendilerinin özel olduklarına, eşsiz ve benzersiz olduklarına inanırlar.
• Gücü, başarıyı ve sosyal konumu önemserler.
• Başkalarının duygularına önem vermezler.
• Empati kurmazlar.
• Kendilerindeki yetenekleri abartırlar ve dünya üzerinde benzersiz olduklarını düşünürler.
• Sürekli bir kibir hali içindedirler.
• Herkes tarafından beğenilmeyi ve övgü duymayı isterler.
• Başkalarına fayda sağlamazlar. Ama sürekli olarak başkalarından faydalanmak isterler.
• Sürekli olarak kıskanıldıklarını düşünürler.

C Kümesi Kişilik Bozukluğu Belirtileri

C kümesi kişilik bozukluğunun belirtileri daha çok korku ve endişe ile karakterizedir. Çekingen, bağımlı ve obsesif – kompulsif kişilik bozukluğu adı altında toplanır.

Çekingen kişilik belirtileri

• Eleştirilmekten hiç hoşlanmazlar.
• Asla ret edilmek istemezler ve ret edilmeye karşı aşırı tepki gösterirler.
• Kendilerini sürekli yetersiz ve aşağılık olarak hissederler.
• Temastan hoşlanmazlar ve temas gerektiren durumlardan kaçarlar.
• Kendilerini insanlardan izole ederler.
• Yeni insanlarla tanışmak istemezler.
• Sosyal ortamda aşırı utangaç tavırlar takınırlar.
• Sürekli alay edilmekten korkan bir tavır sergilemektedirler.

Bağımlı kişilik belirtileri

• Başkalarına karşı kendilerini bağımlı hissederler.
• Başkalarına sürekli itaat etmek isterler.
• Yalnız kalmak istemezler, bu nedenle sürekli olarak kendilerinden taviz verirler.
• Başkalarından sürekli tavsiye almak isterler. En ufak işi bile başkalarının tavsiyesi ile yaparlar.
• Öz güven eksiklikleri fazladır. Kendilerine güvenemezler.
• Kendileri tek başına bir projeye başlamak istemezler.
• Başkaları ile farklı bir düşüncede olsalar bile bunu belli etmek istemezler.
• İlişki bittiği zaman hemen tekrar bir ilişkiye başlamak isterler.

Obsesif kompulsif kişilik belirtileri

• Kuralcı bir kişiliğe sahiplerdir.
• Aşırı düzen takıntıları vardır.
• Kendilerinde yer alan aşırı mükemmeliyetçi davranışları nedeni ile başladıkları işi bitiremezler. Her zaman daha iyisini yapmaya çalışırlar. Genelde yaptıkları işlerden tatmin olmazlar.
• İnsanları kontrol altında tutma isteği, kendi işlerini başkasına bırakamama ve tüm bunların getirdiği mental yorgunluk.
• İşlerine takıntıları nedeni ile kendilerine zaman ayırmak istemezler.
• Sert ve sürekli inatçı bir yapıya sahiplerdir.
• Ahlak, din ve etik kurallara karşı son derece katıdırlar.
• Para harcama konusunda son derece tutumlu ve cimri davranışlar gösterirler.

Kişilik Bozukluğu Türleri

Kişilik bozukluğu türleri birden fazla olarak pek çok kişide tanımlanmıştır. Bunlar;

Antisosyal Kişilik Bozukluğu: Bu bozukluğu olan kişiler, daha çok dürtüsel davranış kalıpları sergiler. Bununla birlikte yaşadığı coğrafyada bulunan, toplum kurallarını hiçe sayarlar. Genel anlamda agresif tavırlar sergiler.

Detaylı bilgi için: https://doktorbilgini.com/antisosyal-kisilik-bozuklugu-belirtileri-ve-tedavisi/

Çekingen Kişilik Bozukluğu: Bu süreçte kişi sosyal ortamlardan uzak durur. Bu kişiler genel anlamda teklik duygusu içinde yaşarlar. İnsanların onları onaylamadığı duygusu ağır basar.

Detaylı bilgi için : https://doktorbilgini.com/cekingen-kisilik-bozuklugu/

Borderline Kişilik Bozukluğu: Bu bozukluğu şekli oldukça sorunlu bir yapı içerir. Kişi çoğul ilişkilerde daima sorun yaşar ve sorun yaşatır. Sürekli farklı tavır sergileyen bu kişiler, yaptıklarını yapmadım şeklinde yorumlayarak, sıkça karşı tarafı suçlama eğilimi içinde bulunurlar.

Detayı bilgi için : https://doktorbilgini.com/borderline-kisilik-bozuklugu-nedir-belirtileri-ve-tedavisi/

Bağımlı Kişilik Bozukluğu: Bu süreçte kişilerde çaresizlik duygusu hakimdir. Bir başkasına normal olmayacak derecede bağımlılık geliştirirler. Kendi başlarına yaşayamayacakları duygu durumu ağır basar.

Histrionik Kişilik Bozukluğu: Son derece hızlı duygu değişimi yaşayan kişilerdir. Aşırı derece ilgi odağı olmaktan hoşlanırlar. Çok abartılı duygu geçişleri yaşarlar.

Detaylı bilgi için: https://doktorbilgini.com/histrionik-kisilik-bozuklugu-belirtileri-ve-tedavisi/

Narsistik Kişilik Bozukluğu: Bu  tamamen benmerkezci bir yaklaşım vardır. Genetik faktörler etkili olsa da, ergenlik döneminde de ortaya çıkabilmektedir.

Detayı bilgi için : https://doktorbilgini.com/narsistik-kisilik-bozuklugu-belirtileri-tedavisi/

Obsesif-Kompülsif Kişilik Bozukluğu: Çok fazla detaycı yaklaşım sergileyen kişilerdir. Tek bir konuya saplantı derecesinde hakim olma ve sürekli bir şeyleri kontrol etme eğilimindedirler. Bu davranış şekli tüm sosyal çevre ile bağlantılarını koparacak kadar ileri gidebilmektedir.

Detaylı bilgi için: https://doktorbilgini.com/obsesif-kompulsif-bozukluk-nedir-okb-belirtileri/

Paranoid Kişilik Bozukluğu: Güven duygusundan tamamen yoksundurlar. Sürekli etrafındaki kişilerden zarar geleceğine inanırlar. Bu durum sürekli bir paranoya üretme halinden öteye gitmez.

Detaylı bilgi için : Paranoid kişilik bozukluğu

Şizoid Kişilik Bozukluğu: Tamamen kendi başına yaşama döngüsüdür. Etrafındaki kimse ile bağlantı kurmazlar, kurmak istemezler. Sosyal ilişkileri ve bireysel ilişkileri kesinlikle önemsemezler.

Detaylı bilgi için: https://doktorbilgini.com/sizoid-kisilik-bozuklugu/

Şizotipal Kişilik Bozukluğu: Bu kişiler sadece kendi inanç döngüsünde yaşarlar. İletişim kurmak ve bir konuyu konuşmak imkansız hale gelir. Eleştiri kabul etmeyerek, her konuda alıngan tavırlar içinde bulunurlar.

Kişilik Bozukluğu Çeşitleri

Kişilik bozukluğu pek çok insanın kâbusu olduğu gibi, pek çok insana kâbus yaşatan durumların başında gelir. Çoklu , B tipi , patalojik kişilik bozukluğu gibi evreleri söz konusudur. Bu süreçler tedavisi yapılan ve belirli bir süreçte iyileşen kişileri kapsadığı gibi, uzun vadede ömür boyu tedavisi devam eden türleri de vardır. Özellikle tedavide devamlılık ve süreklilik çok önemlidir. Çeşitli tedavi yöntemlerinin yanı sıra, tanı konmuş rahatsızlıkta sosyal çevre, yakın çevre ve arkadaş çevresi tutumu da önemli yer tutar. Ayrıca genel olarak kişiler kendilerindeki bu özel durumu kabul etmeyerek, hayatlarının normal bir akışta seyrettiğine inanırlar.

A Kümesi Kişilik Bozuklukları

Bu bozukluk kümesinde olanlar oldukça farklı bir tavır sergileme eğiliminde olan kişilerdir. A kümesi üç ana konuda incelenir. Paranoid, şizoid, ve şizotipal türler bu kümeye giren guruplardır. Bu kişiler sürekli onaylanma isteği ile yaşarlar. Bu ve benzeri onaylanma tepkisi oluşmadığında, aşırı derece asabileşip her şeye kötümser boyutta yaklaşabilirler.

B Kümesi Kişilik Bozuklukları

Bu grupta bulunan kişiler, genel anlamda son derece duygusal ve diyaloglarda konuyu ileri derece dramatize eden kişilerdir. Kişinin nerede ve nasıl davranacağını kestirmek oldukça güç bir hal alır. Ayrıca dürtü kontrolü oldukça zor olan bu bozukluk kümesinde, tedavi süreci oldukça güç bir rahatsızlıktır. Öncelikle kişinin bu konuda tedaviye kesin bir ikna durumunun oluşması gerekir.

C Kümesi Kişilik Bozuklukları

Bu küme çekingen kişilik bozuklukları gurubuna girer. Genel anlamda bozuklukların temelinde yoğun bir kaygı bozukluğu yatar. Kişiler samimi olma duygusundan sürekli kaçınırlar. Bu kaçınmanın altında yatan temel neden ise, karşı tarafın kendilerine zarar vereceği korkusudur. Hem kaygılarını, hem de öfkelerini bastırarak yaşarlar. Bu durum ise belirli bir durumdan sonra birden patlayan öfke nöbetlerine dönüşebilir. Her konuda çekingen olmaları, öğrenme güçlüğünü de beraberinde getirir. Okulda, evde, toplumsal yaşam alanlarında ciddi kaygılar yaşayarak, sürekli bir paranoya halinde yaşamaya çalışırlar.

Kişilik Bozukluklarının Ortak Özellikleri

Kişilik bozukluğu olan kişilerde en belirgin özellik toplumsal uyumsuzluktur. Grup ile birlikte hareket edememe, karşıt fikirlere sürekli olarak karşı çıkma, duygulara yön veremeyip, aşırı uçlarda duygusal davranma ya da hiç tepki gösterememe gibi ortak ve belirgin özellikler içerir. Ayrıca kişilerin çoğu benmerkezci bir yaşam tarzını benimserler. Sosyal ilişkilerinde ise uyumsuzluk en belirgin ortak tanımlamaların başında gelir. Ayrıca kendi duygularına yön verme de ve anlamada oldukça yetersizdir. En önemlisi de bu durumun farkına olmadan hayatına devam etmesidir.

Kişilik Bozukluğu Tedavisi

Kişilik bozukluğu tedavisi kişinin kendini hasta olarak kabul etmemesi nedeni ile genellikle çok geç tanı koyma ile başlar. Kişi kendini normal görerek hem hastalığı hem de tedaviyi reddedebilir. Tedavi süreci, rahatsızlığın derecesine göre değişim gösterir. Günümüzde bazı psikoterapi çeşitleri uygulanarak tedavi edilebilir. Tedavinin tam olarak sonuç vermediği aşamalarda ise kişide tam iyileşme olmasa da, eski durumuna göre daha uyumlu davranış şekilleri gözlemlenmiştir. Bu süreçlerde gerekli görüldüğü durumlarda ilaç tedavisi de psikoterapi ile birlikte uygulanabilir.