Odaklanma Sorunu Yaşayanların Yapması Gerekenler

Odaklanma; bir işi yaparken tüm dikkatimizi o işe vermemizi sağlayan zihinsel bir süreçtir. Odaklanma sayesinde bir işi yaparken tüm becerilerimizi kullanabiliriz. İşi sürdürmemizi ve bitirmemizi sağlayan da yine odaklanmadır. Odaklanmak kısa sürede daha çok iş yapmamızı sağlar. Odaklanma sorunu ise aynı sürede daha az iş yapmamıza, işleri yetiştiremememize, herhangi bir grevi tamamlayamamamıza ya da özenli bir iş ortaya koyamamamıza olmamıza neden olur. Yani odaklanma sorunu hayat kalitemizi oldukça olumsuz etkileyen bir durumdur.

Odaklanmak terimini sadece bireysel olarak düşünmemek lazım. Bir şirketin ürettiği mal sayısı ne kadar artarsa ürünlerin her birine odaklanma yüzdeleri azalacaktır. Steve Jobs, odaklanma stratejisini, Apple şirketinin kültürü haline dönüştürmüştür. 1998’de 15 platforma sahip şirket sadece 4 platforma indirilmiş ve her platformdan bir mükemmel ürün piyasaya sürülmüştür. Böylece bu platformlar sadeleştirilerek odaklanma sağlanmış ve en ileri teknolojiye geçiş gerçekleşmiştir. Bütün ekipler sadece 4 platforma bölüştürülerek, yeni ürün çıkarma süreci 18 aydan 9 aya indirilmiştir. (1) 

Odaklanma Sorunu Nedir?

Dışarıdan gelen uyaranlara rağmen biz işimizi tüm dikkatimizle yapıyorsak odaklandık demektir. Örneğin bilgisayarda bir araştırma yapıyoruz ve biri bize sesleniyor, biz ilk başta seslenen kişiyi duymuyorsak odaklanmamız tam demektir. Diğer bir durum ise; bilgisayarda bir araştırma yaparken üst kattan gelen tıkırtıları bile duyup, dikkatimizi oraya verip bir türlü önümüzdeki işi tamamlayamıyor oluşumuz.

Odaklanma sorunu; kendimizden gelen ve dışarıdan gelen uyaranlara çok fazla açık olmamız demektir. Bu açıklık nedeni ile tüm dikkatimizi tek bir noktada/görevde/işte toplayamayız. Örneğin bir iş yaparken bir anda midemizden sesler gelebilir. Odaklanması tam olmayan kişi açlığını fark edip işi yarım bırakacaktır. Odaklanması tam olan kişi ise midesinden gelen sesleri duymadan elindeki işi tamamlayacaktır. İş bittikten sonra açlığını fark edecektir. Başka bir örnek ise; bir işle uğraşırken bile zihnimizden birçok düşünce akıp gitmektedir. Biz zihnimizden geçen düşüncelere takılıp önümüzdeki işi yarım bırakıyorsak iç uyaranlara açık olduğumuzu anlarız.

Odaklanma Sorunu Nedenleri

Odaklanma sorunu nedenleri fizyolojik, psikolojik ve çevresel gibi birçok nedenden kaynaklanabilir.

Fizyolojik Nedenler

• Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB)
• Beyin kimyasallarının aktivasyonunda bozukluklar
• Hormon salınımında dengesizlikler
• Yorgunluk
• Uyku problemleri (aşırı uyuma/uykusuzluk)
• Yanlış beslenme

Psikolojik Nedenler

• Kaygı bozuklukları (özellikle Yaygın Anksiyete Bozukluğu)
• Stres
• Zihinsel yorgunluk
• Overthinking (aşırı düşünme bozukluğu)
• Yapılan işe karşı olumsuz tutum

Çevresel Nedenler

• Çalışma ortamının aşırı dağınık olması
• Çoklu görevler (aynı anda yapılması gereken birden fazla farklı görevin olması)
• Yetersiz sosyal hayat
• Çalışılan ortamın olumsuz fiziksel özelliklere sahip olması (aşırı soğuk/sıcak, aşırı gürültülü vb.)

Yetişkinlerde Odaklanma Sorunu

Odaklanma probleminin genelde çocuklarda olacağı düşünülse de her yaştan bireyde görülen bir durumdur. Bu durum, yetişkinlerde genellikle hafıza problemleri ve yapılan işin tamamlanamaması olarak kendini gösterir. Yetişkinlerin odaklanma sorunu yaşamalarının başlıca nedenleri; günlük rutin hayatın stresi ve yorgunluk olarak gösterilmekte. Ancak çocukluk çağlarında fark edilmeyen Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu, fizyolojik ya da psikolojik problemler de yetişkinlerin dikkatlerini toplayamamalarına neden olabilir.

Yetişkinlik döneminde yaşanan odaklanma sorunun belirtileri daha hafif olduğu için bu dönemde çok önemsenmeyebilir. Ancak yaşanan bu sorun kişiler arası ilişkileri, iş yaşamlarını oldukça olumsuz etkileyecektir.

Çocuklarda Odaklanma Sorunu

Genellikle bu problemi yaşayan çocuklara fizyolojik ve psikolojik nedenlere bakılmaksızın DEBH tanısı konmaktadır. Bu durum odaklanma sorununa neden olan problemleri çözmediği için çocuğun yanlış ilaç ve psikolojik tedavi görmesine neden olmaktadır. Doğru teşhis için her durumun detaylı incelenmesi gerekmektedir.

Dikkatini tek bir noktada toplayamayan çocuklar genellikle kendisine verilen görevleri tamamlayamaz ya da tamamlamakta zorlanır. İlgi çekici olmayan durumlara tüm dikkatini veremez. Küçük yaşlarda çocukların çok hareketli ve sabırsız olması beklendik bir durumdur. Bu nedenlerden dolayı ilgi çekici olmayan ya da organizasyon gerektiren bir görevi tamamlayamamaları normal karşılanır. Ancak bu durumun ilerleyen yaşlarda da devam etmesi profesyonel bir destek alması gerektiğini gösterebilir.

Odaklanma Sorunu Belirtileri

• Unutkanlık
• Tüm dikkatini tek bir noktaya verememek, diğer uyaranlara da dikkatini paylaştırmak
• Dikkatsiz hatalar yapmak
• Sürekli olarak erteleme davranışı göstermek
• Çabuk sıkılmak
• Enerji ve motivasyon eksikliği
• Bir işi bitirmeden diğer işe başlamak
• Bir işi sonlandıramamak
• Bir iş ile uğraşırken bambaşka şeyler düşünmeye başlamak
• Biriyle konuşurken karşı tarafı dinleyememek, sürekli başka konulardan konuşmak
• Dalgınlık
• Huzursuzluk, bunalma hissi, kaygı
• Zihinsel bulanıklık (bir şey düşünürken bile dikkatin dağılması, yarı da kesip başka düşünceye geçilmesi, rutin yapılan işlerde bile karmaşa yaşanması)
• Karar verme süreçlerinde zorlanma
• Kişisel eşyaları sık sık kaybetmek veya bir yerde unutmak
• Sürekli olarak bir satırı birden fazla kez okumak
• Sorumluluk almak istememe
• Düzensiz bir yaşam tarzı

Bu belirtilerin en az 3-4 tanesi size uyuyorsa odaklanma sorunu yaşıyor olabilirsiniz.

Dikkat Eksikliği ve Odaklanma Sorunu Farkı

Dikkat eksikliği fizyolojik bir problemdir. Beynin ön bölgesinde bazı hormonların yetersiz düzeyde salgılanmasından kaynaklanır. Dikkat eksikliği yaşayan kişiler sadece belli durumlarda odaklanma sorunu yaşarlar. Bunun nedeni; matematiksel düşünce ve organizasyon gerektirmeyen durumlarda, hızlı değişen durumları takip etmede aktif olan arka beyinde hormonların yeterli salgılanmasıdır. Yani dikkat eksikliği sadece ön beyinin sorumlu olduğu görevleri yapmakta zorlanmadır. Odaklanma sorunu ise arka beyinin sorumlu olduğu görevleri yaparken de zorluk yaşamaktır.

Kısaca dikkat eksikliği belli durumlarda bize zorluk yaşatmaktadır. Odaklanma sorunu ise hayatımızın geneline yayılmıştır ve günlük hayatımızı oldukça zorlaştırmaktadır.

Diğer bir fark ise tedavi sürecine karşımıza çıkmaktadır. Dikkat eksikliği fizyolojik bir problem olduğu için (özellikle orta ve ileri derece dikkat eksikliği) tedavisinde ilaç kullanımı gerekmektedir. Odaklanma sorununda ise eğer fizyolojik nedenler (beyin kimyasallarının aktivasyonunda bozukluk ya da hormon dengesizliği) yoksa ilaç kullanılmamaktadır.

Odaklanma Sorunu Tedavisi

Odaklanma sorunu Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), beyin kimyasallarının aktivasyonunda bozukluklar veya hormon salınımında dengesizliklerden kaynaklanıyorsa tedavi sürecinde tıbbi müdahaleler gerekmektedir.

Ancak diğer fizyolojik, psikolojik ve çevresel nedenlerden kaynaklanıyorsa; ilk olarak yaşam tarzını değiştirmek ya da düzenlemek gerekmektedir. Özellikle psikolojik ve fizyolojik nedenlerden kaynaklı ise psikolojik destek alınmalıdır.

Odaklanma Sorunu Yaşayanların Yapması Gerekenler

• Dengeli Beslenme

Dengeli ve sağlıklı beslenme beynimiz için çok önemlidir. Enerjimiz olmadığı sürece dikkatimizi toplamakta sorun yaşamamız çok normaldir. Sağlıksız beslenme tarzı vücudumuzu yıpratacağı gibi beynimizi de yıpratmaktadır.

• Düzenli Uyku

Uyku hem vücudumuzun hem beynimizin çalışmasına doğrudan etki etmektedir. Beynimiz uyku sayesinde dinlenir. Uykusuz kaldığımızda hem enerjimiz olmayacağı hem de beynimiz dinlenmek isteyeceği için odaklanma sorunu yaşayabiliriz.

Aşırı uyumak ise beyin gelişimini olumsuz etkiler. Depresyona neden olabilir. Bel, sırt ve baş ağrıları yapar. Ağrılarımız olduğu zaman da odaklanma sorunu yaşayabiliriz.

• Spor Yapmak

Fiziksel egzersizler ve spor yapmak vücudumuzu zinde tuttuğu gibi beynimizi de daha sağlıklı hale getirir. Spor yapmak odaklanma sorununu azaltacaktır.

• Dikkat Dağıtıcılardan Uzaklaşmak

Sessiz bir ortamda çalışmak, odanın kapısını kapatmak, özellikle telefondan uzaklaşmak ya da bildirimlerini kapatmak dikkatimizin dağılmasını engelleyecektir.

• Yapılacak Listesi Hazırlamak

Yapmamız gereken işleri bir liste hazırlayarak sıraya koyarsak, adım adım ilerler ve tüm işlerimizi daha rahat halledebiliriz. Listenin başına öncelikli halletmemiz gereken işleri koyarsak günlük hayatımızda aksamalarla karşılaşmayız. Ayrıca listeleme yapmak hangi işleri bitirmemiz gerektiğini ya da hangi işleri erteleyebileceğimizi görmemize yardımcı olur.

• Meditasyon ve Nefes Egzersizleri

Meditasyon hem vücudunuzu hem zihninizi rahatlatır. Karmaşık bir zihin belli bir konuya odaklanmakta zorlanır. Nefes egzersizleri ve meditasyon hem kısa vadede hem uzun vadede odaklanma alışkanlığını kazanmamıza yardımcı olur.

• Beyin Egzersizleri

Beynimizi tembelliğe alıştırmamamız gerekir. Aktif bir beyin çok daha rahat odaklanma sağlayacaktır. Bulmaca çözerek, yeni bilgiler öğrenerek, yeni yerler görerek ya da çeşitli beyin egzersizleri yaparak beynimizi sürekli olarak aktif tutabiliriz. Beynimiz tembelleşirse odaklanma sorunu yaşamamız kaçınılmaz hale gelir.

• Odaklanma Egzersizleri

Gün içerisinde aklımıza geldikçe çeşitli odaklanma egzersizleri yaparak zihnimize odaklanmayı öğretebiliriz.

• Çalıştığımız Alanı Toplamak

Dağınık bir odada çalışırken odaklanma sorunu yaşamamız çok normal. Birçok dikkat dağıtıcı eşya göz önünde olur. Dağınık bir oda farkında olmasak bile huzursuz olmamıza ve düşünce uçuşmaları yaşamamıza neden olur. Hem dikkat dağıtıcıları göz önünden kaldırmak hem huzursuzluğumuzu gidermek için çalıştığımız ortamın toplu ve düzenli olması zihnimizi kontrol edebilmemiz için önemli bir etkendir.

Yazar: Psikolog Ezgi Bektaş