Çocuğa Ölüm Nasıl Anlatılır?

Ölüm kavramı üzerinde düşünmek yetişkinler için bile çok zorken, ölümü çocuklara anlatmak maalesef kolay olmuyor. Ama hiçbir bedende iz bırakmamak için, duyguları sağlıklı ve doğru şekilde ifade etmek gerekir. Peki çocuğa ölüm nasıl anlatılır?

Çocukların hisleri oldukça güçlüdür ve bir o kadar güçlü gözlem yetenekleri vardır. Etrafında olan biten her şeyi zannedilenin aksine çabuk kavrarlar. Yakın bir aile üyesi, okuldaki bir arkadaşı ya da öğretmeni, evdeki hayvan dostu gibi birçok yakının kaybı kaçınılması gereken, baş edilemeyecek bir sarsıntı olarak değil, yaşamın doğal zorluklarından biri olarak anlamlandırmaları için yol gösterici olmak gerekir.

Bazı kayıplar, beklenmedik bir anda gerçekleşmiş olabilir (örneğin: cinayet, terör saldırısı, ani bir rahatsızlık). Bu gibi durumlar çocukların ölüm ile tanışması son derece zorlu bir süreçtir. Acı, üzüntü, keder, öfke gibi duyguların tetiklenmesi olağandır.

Yetişkinler için bu süreçler daha da zorlayıcı olabilir. Çocuğa yeteri kadar ilgi göstermezlerse ya da duyguları önemsenmezse öğrenebileceği ilk şey; ölüm karşısında kendisini çaresiz ve güvensiz hissetmek olur.

Çocuklar benmerkezci bir yapıya sahip. Bu yüzden kayıp kim olursa olsun, ebeveynleri için endişe duymaya ve aynı zamanda her ikisinin de kaybını sorgulamaya başlayabilirler. Ama asıl sorguladıkları şey ve cevabını duymaya ihtiyacı olan soru şudur: ‘Annemi babamı kaybedersem bana ne olacak?’

Çocuğa Ölüm Kavramı Nasıl Anlatılır?

Ölümle alakalı yapılacak konuşma kolay olmayacaktır ama çocuğunuzla yapacağınız konuşma doğal olmalı. Eksik, üstün kapalı her konuşma daha fazla kafa karıştırır. Peki çocuğa ölüm nasıl anlatılır?

• En başta ölümün yaşamın içinde olan olağan bir süreç olduğu söylenmeli
• Açık ve net olunmalı
• En sade ve hafifletici ifadeler kullanılmalı
• Duyguların saklanmasına gerek yok ebeveynin ağlaması oldukça normal
• Ölümün doğanın bir parçası olduğunu ve her şeyin bir yaşam sürecinin olduğunu doğa ile örneklendirilebilir (Ağaç, Kelebek vb.)
• Yaşamın doğumla başladığını ve ölümle sonlandığını
• İnsanlar sevdiklerini kaybettiklerinde üzülüp ağlayabildiklerini anlatılmalı
• Konuşmalarınızı yaparken bunların doğal bir sürecin olduğunu hatırlatın
• Yakın iletişim içinde kalınıp çocuğun duygu ve düşüncelerini anlatmaları için fırsat verilmeli. Bunlar öfke, isyan, kızgınlık vb. şeyler olabilir. Bu duygu ve düşüncelerinden korkmamak, kabul etmek, kendini nasıl ifade etmek istiyorsa, kendisine ne iyi geliyorsa buna imkân tanımak gerekir.
• Çocukların günlük rutinlerini sürdürmesi önemlidir. Enerjisini boşaltması, kendisini ifade etmesi için faydalı olacaktır.

Söz konusu ölüm olduğunda çocuk kendini bu durumdan sorumlu tutabiliyor. ‘Yaramazlık’ yaptığı için, saygısız bir şey söylediği için ya da ihlal ettiği bir kural yüzünden kendisini bir neden olarak görebilir. Bu gibi düşünce ve duygular bilincine yerleşmeden, çocuğa yakın olup kendini ifade etmesine alan tanımak gerekir.

Çocuğa Ölüm Nasıl Anlatılır? Hangi Söylemlerden Kaçınmak Gerekir?

• O artık uzun bir uykuya daldı
• Bizi yukardan izliyor
• O artık başka bir dünyada (öteki dünyada vb.)
• Melek oldu uçtu
• Uzaklara gitti
• Cennete gitti (özellikle küçük yaştaki çocukların inancı henüz oturmamışken yaratana karşı öfke, kızgınlık, korku, nefret gibi olumsuz duygular geliştirebilir)
• Gittiği yerde seni bekleyecek

NOT: Ölümü anlamamaları için durumu daha karmaşık hale getirip çocukların kafalarını karıştırmayalım.

Mezar Çocuğa Nasıl Anlatılır?

Cenaze törenlerinde veya sonrasındaki ziyaretlerinde çocuğun o ortamdan uzak tutulması yerine onun da katılması faydalı olabilir. Ortamdaki farklı tepkileri gözlemleme fırsatı bulur. Bu durumda kayıpla nasıl baş edeceklerini öğrenmeye başlayabilirler. Çocukların bu ortamda tutulması çok tartışılan bir konudur. Çevre şartlarına göre değerlendirilmesi daha doğru olacaktır. Cenazeler ortak acının paylaşıldığı bir ortam olduğu için insanların farklı yas tepkileri travmatik görüntülere sebep olabilir. 

Çocukların en sık sorduğu sorulardan biri, ‘onu bir daha görebilecek miyim?’ sorusudur. Cevabı ne kadar acı olursa olsun açık konuşup doğru cevabı vermeniz gerekir. ” Çocuğa ölüm nasıl anlatılır ” sorusunun yanında ” mezar çocuğa nasıl anlatılır ” sorusuda önemlidir.

• ‘Ölüm’ kelimesini kullanmaktan kaçınmamak gerekir.
• Bundan sonraki süreçten bahsederken kaybedilen kişiyi ya da ev hayvanını özlediklerinde, anılarını paylaşabilecekleri bir yere gidebileceklerinin bunun adı mezarlık olduğunu anlatılabilir.
• Bu gibi ziyaretler çocuğun duygularını yönetmesine katkı sağlayacaktır
• Ölümden sonra o kişiyi hala sevip güzel hatıralarla anılabileceği, güzel duyguların devam edeceğini söylemek rahatlatacaktır.
• Çiçek canlıyı ne kadar sevindiriyorsa ve bundan çocuk mutlu oluyorsa, mezarlığa götürülen çiçek bir o kadar iyi gelecektir.
• Çocuğun mezarın ne olduğunu daha iyi anlaması için ziyaret edip ve görmesi daha yardımcı olacaktır.

Sen Ölecek misin? Ben Ölecek miyim?

Her çocuk ‘ölüm’ kelimesinin ne olduğunu öğrenmişse ve duymuşsa, kendisi ya da annesi veya babası da ölecek mi diye sorgulamaya başlayacaktır. Buna en uygun cevap, şu anda hep beraber olduklarını ve uzun yıllar birlikte olacaklarını, yaşamlarında güzel planlar yapacaklarını ve yaşayacaklarını söylemek olmalı. Çocuğun endişeleri ve korkuları daha doğru yönetilmiş olur.

Yazar: Psikolog Demet Sezgin Kozallık